Το ιστορικό της γιορτής: Η καθιέρωση της γιορτής έλαβε
υπόψη, ως υπόθεση και αφορμή, την εμφάνιση της Θεομήτορος σε όραμα μέσα στο ναό
των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολεως την εποχή του Λέοντος του Σοφού (886-911).
Το όραμα αυτό ή την οπτασία είδαν δύο Μοναχοί, ο όσιος Ανδρέας, ο δια Χριστόν
σαλός, και ο φίλος του Επιφάνιος.
Το βίο του Αγ. Ανδρέου και τη γιορτή της Σκέπης της Θεοτόκου
γνωρίζουμε από δύο ιστορικές πηγές: Ο συγγραφέας του βίου του Αγ. Ανδρέου, στην
ελληνική γλώσσα, ονομάζεται Νικηφόρος και ήταν πρεσβύτερος της μεγάλης
Εκκλησίας της Αγίας του Θεού Σοφίας, ο οποίος γνώριζε προσωπικά τον Ανδρέα
[Νικηφόρου (πρεσβύτερος Κων/λεως), περί του βίου του Αγ. Ανδρέου του δια
Χριστόν σαλού, M PG. 111, 628-888].
Ο δεύτερος συγγραφέας είναι ο Ρώσος Θεολόγος-Αγιολόγος
Σέργιος, αρχιεπίσκοπος Βλαδίμηρου, ο οποίος έγραψε ειδική μελέτη και τη
δημοσίευσε σε ρωσικό περιοδικό «Στράννικ» με τον τίτλο: Ο Άγιος Ανδρέας ο δια
Χριστόν σαλός και η εορτή της Σκέπης της Θεομήτορος. [Σεργίου, αρχιεπισκόπου
Βλαδίμηρου, ο Άγιος Ανδρέας ο δια Χριστόν σαλός και η εορτή της Σκέπης της
Θεομήτορος, περ. Στράννικ, τεύχη Σεπτ.-Δεκ. 1898 (ρωσ.) Acta SS, Μαίου VI, σ.
4-111]. Ο Σέργιος εξετάζει και ερευνά το βίο του Αγ. Ανδρέου και αποδεικνύει
ότι η οπτασία της Θεοτόκου στους Μοναχούς έγινε πιθανώς κατά το β τέταρτο του
Γ' αιώνα, λίγο χρονικό διάστημα προ της κοιμήσεως του Αγ. Ανδρέου (936).
Στο κεφ. 24 του βίου του Αγ. Ανδρέου αναφέρεται το γεγονός
της οπτασίας της Θεοτόκου.
Στο ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου Βλαχερνών
Κωνσταντινουπόλεωςετελείτο ολονύκτιος αγρυπνία και οι παρευρισκόμενοι πιστοί με
ύμνους και προσευχές δοξολογούσαν τον Θεό. Κατά τη διάρκεια της αγρυπνίας και
περί την τετάρτη ώρα της νυκτός, οι άγιοι Ανδρέας και Επιφάνιος είδαν μεγαλοπρεπή
γυναίκα να προχωρεί από την ωραία πύλη με συνοδεία αγγελικών Δυνάμενων,
προφητών (Ιωάννης ο Πρόδρομος), αποστόλων (Ιωάννης Θεολόγος) και αγίων. Πολλοί
άγιοι προπορεύονταν με λευκές στολές ψάλλοντες ιερούς ύμνους. Η γυνή αυτή
γονάτισε και με δάκρυα στα μάτια προσευχόταν για πολύ χρονικό διάστημα. Μετά
προχώρησε προς το θυσιαστήριο και προσευχήθηκε για το λαό, ο οποίος ήταν
συγκεντρωμένος στο ναό.Κατόπιν έβγαλε το ωμοφόριον (το μαφόριον) πού είχε στο
κεφάλι της και σκέπασε τον παρευρισκόμενο λαό.
Οι Μοναχοί έβλεπαν υπεράνω του λαού το εκτεταμένο μαφόριο
της Θεοτόκου, το ΟΠΟΥ έλαμπε, ως αστραπή, και ήταν ένα σημείο της παρουσίας της
Θεομήτορος. Μετά την αναχώρισή της η Θεοτόκος πήρε μαζί της το μαφόριο και
άφησε στη θέση του τη χάρη του Θεού να προστατεύει το λαό Του.
Την εποχή εκείνη, ως είναι γνωστό, οι Χριστιανοί στο
Βυζάντιο αντιμετώπιζαν τις επιβουλές των Αγαρηνών. Όταν νίκησαν τις εχθρικές
αυτές δυνάμεις γιόρτασαν τη γιορτή της Σκέπης της Θεοτόκου, εκφράζοντες την
ευγνωμοσύνη τους για τη βοήθεια και την προστασία της.
Έκτοτε καθιερώθηκε στην Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία την 1η
Οκτωβρίου η γιορτή της Αγίας Σκέπης της Υπεραγίας Θεοτόκου. Την 1η Οκτωβρίου,
επίσης, θεσπίστηκε τον IB αιώνα να γιορτάζεται η μεγάλη γιορτή της Αγίας Σκέπης
της Υπεραγίας Θεοτόκου και στην Ρωσία. Η μετάθεση της γιορτής της Αγίας Σκέπης
της Υπεραγίας Θεοτόκου από την 1η Οκτωβρίου στην 28η Οκτωβρίου έγινε το 1952.
