Άγιος Ανδρέας ο Ερημίτης, ο ασκητής της Κανάλας

Στην περιοχή του ορεινού Βάλτου, κοντά στη λίμνη των Κρεμαστών  που  είναι το φυσικό σύνορο των νομών Αιτωλίας & Ακαρνανίας και Ευρυτανίας βρίσκεται το χωριό παλαιό Χαλκιόπουλο, πέντε χιλιόμετρα βορειοανατολικά του οποίου βρίσκεται το σπήλαιο του Αγίου Ανδρέα του Ερημίτη. 

Η διαδρομή από το χωριό ως το σπήλαιο είναι από ένα βατό χωματόδρομο και καταλήγει σε ένα ξέφωτο. Εκεί ο προσκυνητής αφήνει το αυτοκίνητο και με τα πόδια παίρνει το μονοπάτι, ακολουθώντας μία φανταστική σε φυσικό κάλλος διαδρομή πάνω από τη λίμνη των Κρεμαστών.

Σε 20 περίπου λεπτά φτάνει στο σπήλαιο. Μπαίνοντας σ’ αυτό βλέπει μία κόγχη κι ένα τέμπλο που συνθέτουν το χώρο του ιερού βήματος. Στην κόγχη ιστορείται η Πλατυτέρα με τέσσερεις ιεράρχες, παραστάσεις  που τοποθετούνται χρονικά στον 14^ο αιώνα. Πίσω από το ιερό βήμα το φυσικό σπήλαιο συνεχίζεται κι εκεί βρίσκεται ο τάφος του αγίου, τα λείψανά του, όμως, φυλάσσονται σε λειψανοθήκη στο ναό του χωριού νέου Χαλκιόπουλου. Όπως διαβάζουμε στο συναξάρι του, ο Όσιος Ανδρέας ο Ερημίτης και θαυματουργός ασκήτεψε στην Αιτωλοακαρνανία στα χρόνια του Δεσπότου της Ηπείρου Μιχαήλ  Β΄ του Κομνηνού (1237 – 1271 μ.Χ). Γεννήθηκε στο χωριό Μονοδένδρι της Ηπείρου κι εκεί έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του.Όταν ήλθε σε κατάλληλη ηλικία, νυμφεύθηκε και απέκτησε παιδιά. Εγκατέλειψε, όμως, και οικογένεια και περιουσία και «ἀπό πάντων ἐλεύθερος» πήγε στην έρημο, για να ζήσει την ζωή της ασκήσεως και της ησυχίας. Αργότερα εγκαταστάθηκε στο βουνό Κανάλα, πέντε περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού Χαλκιόπουλο του Βάλτου.

Στο βουνό αυτό βρήκε μια σπηλιά και την έκανε κατοικία του. Εκεί έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του υπομένοντας πολλές θλίψεις, πόνους και βάσανα για την αγάπη του Χριστού.

Πάλεψε πολύ για να υποτάξει την σάρκα στο πνεύμα και με συνεχή νηστεία, σκληρή αγρυπνία και καρδιακή προσευχή, έζησε πραγματικά σαν άσαρκος. Εκοιμήθη σε μεγάλη ηλικία, χωρίς να γίνει αντιληπτός από κανέναν. Φανέρωσε, όμως, ο Θεός την κοίμησή του με εντυπωσιακό και θαυμαστό τρόπο. Όταν ο Όσιος έφευγε από την ζωή, φάνηκαν στον ουρανό αναμμένες λαμπάδες, που αντανακλούσαν ένα δυνατό φως, ορατό από παντού. Οι λαμπάδες κατέβαιναν από τον ουρανό και σταματούσαν στο σημείο που βρισκόταν το λείψανο του Αγίου. Το θεϊκό αυτό σημείο έγινε αντιληπτό στα γύρω χωριά το Βάλτου, καθώς επίσης και στην πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου την Άρτα. Βασίλισσα της Άρτας ήταν τότε η Αγία Θεοδώρα. Όταν πληροφορήθηκε το γεγονός, η Αγία έτρεξε με συνοδεία αρχόντων στο σπήλαιο του Οσίου, βρήκαν το λείψανό του και το κήδεψαν με τιμές εκεί στο σπήλαιο της μετανοίας του.

Κάθε χρόνο στις 15 Μαΐου ημέρα της κοίμησης του Αγίου, τιμάται η μνήμη του με εκδηλώσεις στο νέο Χαλκιόπουλο και στο σπήλαιο. Ο Άγιος Ανδρέας ανήκει στην χορεία των Ευρυτάνων Αγίων.

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ'.

Ἀνδρείῳ φρονήματι ὑπεραθλήσας, λαμπρῶς ἀνδρείως ἐμόχθησας ὑπὲρ Χριστοῦ ἀληθῶς, ᾿Ανδρέα μακάριε· σὺ γὰρ καὶ ἐν τῷ κόσμῳ καὶ ἐρήμῳ παλαίσας, ἤθλησας ἐν Καλάνᾳ, τῷ θεῷ εὐαρέστως· δι' ὃ ἐν παῤῥησίᾳ, σεπτέ, πρέσβευε ὑπὲρ πάντων ἡμῶν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α΄.

Τῆς Καλάνης οἰκήτωρ καὶ ἐν σώματι Ἄγγελος, καὶ Χαλκιοπούλου τὸ κλέος, δόξα Βάλτου καὶ καύχημα, ὑπάρχεις ὡς Ἀνδρέα ἀληθῶς, διὸ καὶ εὐφημοῦμεν σὲ πιστῶς· θεραπεύεις γὰρ νοσοῦντας, καὶ πειρασμῶν λυτρούσαι τοὺς βοῶντας σοι· δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σε θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά σου πᾶσιν ἰάματα.

Κάθισμα

Ἦχος ἅ΄.

Σκιρτὰ νῦν σὺν ἡμῖν, Χαλκιόπουλος πᾶσα καὶ ᾄδει ἐκτενῶς, τοὺς καλοὺς σοῦ ἀγῶνας Ἀνδρέα τρισόλβιε, οὓς ἀνδρείως ὑπήνεγκας. Ὅθεν αἴτησαι, τοὺς ἐτησίως τελοῦντος, τὰ μνημόσυνα, τῆς ἐκδημίας σου, πάντων, κακῶν ἁπαλλάτεσθαι.

Ἕτερον Μεγαλυνάριον

᾿Εν Καλάνᾳ, πάτερ, δοκιμασθείς, εὐχῇ καὶ ἀσκήσει καὶ ἀγῶσι πνευματικοῖς, χάριτι ἠξιώθης στεφάνων θείας δόξης καὶ βασιλέων δάφνας, Ἀνδρέα ὅσιε.

Ἕτερον Μεγαλυνάριον

Σωφρόνως ἐν κόσμῳ διαβιῶν, ἀγγελικὸν βίον ἐπεπόθησας ἀγαθέ. ῞Οθεν Χριστὸς ἠξίωσέν σε σύσκηνον τῶν ὁσίων καί τῶν ἁγίων πάντων, Ἀνδρέα ὅσιε.

Ἕτερον Μεγαλυνάριον

Τοῖς Ἀνδρέα μάκαρ τῷ σῷ ναῷ, τῷ ἐν τῷ σπηλαίῳ, ἐρχομένοις καὶ τὴν σεπτήν, μνήμην σου τελοῦσι, πιστοῖς εἰρήνην δίδου, ὑγείαν καὶ τοῖς πᾶσι, πάτερ τὴν ἄφεσιν.